Γενικά
Η δεξαμενή πετρελαίου είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία μιας εγκατάστασης κεντρικής θέρμανσης.
Οι δεξαμενές που χρησιμοποιούνται σήμερα στις εγκαταστάσεις, είναι δύο ειδών: πλαστικές (κυρίως για αποθήκευση μικρής ποσότητας καυσίμων σε ατομικές και μικρές εγκαταστάσεις θέρμανσης) και οι μεταλλικές (χαλύβδινες) δεξαμενές που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση όποιασδήποτε ποσότητας πετρελαίου.
Γενικά επιτρέπεται η κατασκευή δεξαμενών για αποθήκευση καυσίμων και από μπετόν, αρκεί να τηρούνται οι κανονισμοί ασφαλείας (DIN 1045,4225,4227). Η τήρηση των κανονισμών αυτών απαιτεί την εσωτερική επένδυση της δεξαμενής με στεγανοποιητικά υλικά που δεν αντιδρούν και δεν αλλοιώνονται από το πετρέλαιο και το συνολικό κόστος εκσκαφής, σκυροδέτησης και στεγανοποίησης είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με την χρησιμοποίηση πλαστικών ή μεταλλικών δεξαμενών, και για τον λόγο αυτόν η κατασκευή δεξαμενών από σκυρόδεμα είναι ιδιαίτερα σπάνια.
Πλαστικές Δεξαμενές
Οι πλαστικές δεξαμενές, χρησιμοποιούνται τόσο για την αποθήκευση νερού σε κατοικίες, αγροτικές περιοχές κ.λ.π. όσο και για την αποθήκευση πετρελαίου κυρίως όπως είπαμε σε μικρές και ατομικές εγκαταστάσεις θέρμανσης.
Στα πλεονεκτήματα των πλαστικών δεξαμενών θα πρέπει να προσμετρήσουμε την εύκολη μεταφορά τους λόγω του χαμηλού βάρους και την αντοχή τους στην οξείδωση σε σχέση με τις μεταλλλικές δεξαμενές που σκουριάζουν όταν δεν κατασκευαστούν σωστά ή όταν εγκαθίστανται σε επιθετικό περιβάλλον (ύπαιθρο, παραθαλάσιες περιοχές κ.λ.π.)
Τα μειονεκτήματα των πλαστικών δεξαμενών είναι η ευαισθησία τους στην ηλιακή ακτινοβολία, τα κτυπήματα και την υψηλή θερμοκρασία, καθώς και η αδυναμία γείωσης τους για την αποφυγή στατικού ηλεκτρισμού.
Ενα ακόμη σημαντικό μειονέκτημα των πλαστικών δεξαμενών είναι η καταπόνηση τους σε υπερπιέσεις / υποπιέσεις κατά το γέμισμα και το άδειασμα της δεξαμενής, γι αυτό καλό είναι πάντα εκτός από την παροχή λήψης (απομάστευσης) να ανοίγουμε ακόμη μια παροχή στο υψηλότερο σημείο που να επικοινωνεί με τον εξωτερικό αέρα ώστε να εξισορροπούνται οι πιέσεις μέσα και έξω από τη δεξαμενή.
Αν και οι δεξαμενές μαύρου χρώματος θεωρούνται κατάλληλες για τοποθέτηση στο ύπαιθρο και σε άμεση έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, καλό είναι ακόμη και αυτές να τις εγκαθιστούμε σε στεγασμένους χώρους για να τις προστατεύσουμε από την ηλιακή ακτινοβολία. Η παραπάνω συμβουλή ισχύει ιδιαίτερα όταν στην δεξαμενή αποθηκεύουμε πετρέλαιο.
Προδιαγραφές κατασκευής
Προδιαγραφές για τις πλαστικές δεξαμενές δεν υπάρχουν. Πρέπει λοιπόν να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά την αγορά τους και να εμπιστευόμαστε σοβαρές και επώνυμες εταιρείες κατασκευής.
Ο βασικότερος παράγοντας που μπορούμε να ελέγξουμε είναι το πάχος του υλικού της δεξαμενής, κυρίως στον πυθμένα της.
Αλλα σημεία που πρέπει να προσέχονται είναι η ποιότητα της συγκόλλησης των τμημάτων της δεξαμενής, καθώς και η στεγανότητα της παροχής λήψης στον πυθμενα.
Στην αγορά υπάρχουν πλαστικές δεξαμενές οριζόντιες και κάθετες, ορθογώνιες ή κυλινδρικές σύμφωνα με τον τρόπο κατασκευής κάθε εταιρείας.
Η χωρητικότητά τους ξεκινά από τα 250 λίτρα και φθάνει μέχρι τα 4.000 λίτρα.
Μεταλλικές δεξαμενές
Οι χαλύβδινες (σιδερένιες) δεξαμενές συνήθως κατασκευάζονται μέσα στον χώρο του λεβητοστασίου με συγκόλληση φύλλων λαμαρίνας, ειδικά όταν η χωρητικότητα τους είναι μεγαλύτερη από 1000lt.
Σε μεγάλες βιομηχανικές εφαρμογές όπου η χωρητικότητα μπορεί να υπερβαίνει και τα 20.000lt, οι δεξαμενές κατασκευάζονται συνήθως σε χώρους κατασεκυής και μεταφέρονται στον τόπο εγκατάστασης έτοιμες.
Πάχος λαμαρίνας
Το πάχος της λαμαρίνας που θα κατασκευαστεί μια δεξαμενή, εξαρτάται από το ύψος της δεξαμενής και αποτελεί αντικείμενο μελέτης από μηχανολόγο μηχανικό.
O υπολογισμός του πάχους, ο τρόπος συγκόλλησης και οι διαστάσεις ανθρωποθυρίδας και λήψεων ορίζονται από κανονσιμούς και πρότυπα που διέπουν την κατασκευή των δεξαμενών.
Για μικρότερες δεξαμενές, ένας σχετικά ασφαλής κανόνας είναι ότι η κατασκευή της δεξαμενής μπορεί να γίνει με λαμαρίνα πάχους 3mm για ύψη μέχρι 2m, και με λαμαρίνα πάχους 4mm για ύψη μέχρι 3m. Για μεγαλύτερα ύψη, θα πρέπει οπωσδήποτε να προηγηθεί μελέτη μηχανολόγου.
Τα πάχη αυτά κρίνονται επαρκή υπό την προϋπόθεση ότι η δεξαμενή θα φέρει εσωτερικά της κατάλληλες ενισχύσεις από σιδηρογωνία συγκολλημένη στα τοιχώματα της δεξαμενής.
Διαστάσεις μεταλλικών δεξαμενών.
Οι τυποποιημένες διαστάσεις των φύλλων λαμαρίνας από τα οποία κατασκευάζονται οι μεταλλικές δεξαμενές είναι:
- 2.0m x 1.0m,
- 2.5m x 1.25m
- 3.0m x 1.5m
Για να κατασκευαστεί οικονομικά μια μεταλλική δεξαμενή, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κατά το δυνατόν αυτές οι τυποποιημένες διαστάσεις φύλλων, ώστε να μην υπάρχει μεγάλη φύρα.
Σύμφωνα με τις παραπάνω διαστάσεις, μπορούμε να κατασκευάσουμε:
- Δεξαμενή 1ton (1x1x1) με 3 φύλλα 2.0m x 1.0m κομμένα στη μέση
- Δεξαμενή 2ton (2x1x1) με 5 φύλλα 2.0m x 1.0m
- Δεξαμενή 3.9ton (2.5x1.25x1.25) με 5 φύλλα 2.5m x 1.25m
- Δεξαμενή 6.75ton (3x1.5x1.5) με 5 φύλλα 3.0m x 1.5m
Σωληνώσεις δεξαμενής, ανθρωποθυρίδα επίσκεψης
Σωλήνας παροχής πετρελαίου
Ο σωλήνας πλήρωσης μιας δεξαμενής πετρελαίου χρησιμεύει για την πλήρωση της δεξαμενής και πρέπει:
- Να είναι διαμέτρου τουλάχιστον 1 1/4 ιντζών.
- Να καταλήγει έξω στο πεζοδρόμιο.
- Να έχει σταθερή καθοδική κλίση προς την δεξαμενή.
- Να καταλήγει σε βάνα και συστολή με αρσενικό (εξωτερικό) σπείρωμα 2 1/2 ιντσών, για την σύνδεσή της με το βυτιοφόρο και να προφυλάσσεται με τάπα. Αν η παροχή «βγαίνει» κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, πρέπει να καταλήγει σε στεγανό φρεάτιο με μεταλλικό καπάκι και πρέπει να κλειδώνει.
- Να εισχωρεί μέσα στην δεξαμενή 50cm.
- Να είναι μεταλλικός και να προστατεύεται από την σκουριά.
Σωλήνας εξαερισμού
Ο σωλήνας εξαερισμού χρησιμεύει για να απομακρύνονται οι ατμοί του πετρελαίου στον εξωτερικό χώρο κατά τη διάρκεια πλήρωσης της δεξαμενής να αερίζεται η δεξαμενή για την καλύτερη τροφοδοσία του καυστήρα και πρέπει :
- Να έχει διάμετρο τουλάχιστον 1 1/2 ίντσες
- Να ξεκινάει από το πάνω μέρος της δεξαμενής και να καταλήγει σε στεγανό χώρο, σε σημείο όμως, που να μην ενοχλούν οι αναθυμιάσεις του πετρελαίου.
- Στο στόμιο εξόδου να υπάρχουν δύο καμπύλες για να παρεμποδίζεται η είσοδος νερού και σκουπιδιών στην απόληξη της
- Το στόμιο εξόδου να βρίσκεται 2,5 μέτρα πάνω από το έδαφος και οπωσδήποτε 50cm πάνω από το στόμιο του σωλήνα παροχής πετρελαίου.
- Να είναι μεταλλικός και να προστατεύεται από την σκουριά.
Σωλήνας τροφοδότησης καυσίμου
Ο σωλήνας αυτός, χρησιμεύει για την παροχή πετρελαίου από την δεξαμενή προς τον καυστήρα και πρέπει:
- Να ξεκινά λίγο ψηλότερα από τον πυθμένα της δεξαμενής για να μην μεταφέρονται τα κατάλοιπα στον πυθμένα της δεξαμενής προς τον καυστήρα
- Να διαθέτει βάνα αμέσως μετά την έξοδο από τη δεξαμενή πετρελαίου
- Να είναι χαλύβδινος ή χάλκινος όχι γαλβανισμένος .
- Να είναι διατομής τουλάχιστον 3/8 της ίντσας και μέχρι 1/2" ανάλογα με την παροχή του καυστήρα.
- Να είναι ορατός για να ελέγχονται τυχόν διαρροές
Ανθρωποθυρίδα
Στο πάνω μέρος της δεξαμενής, πρέπει να υπάρχει ανθρωποθυρίδα διαστάσεων τουλάχιστον 50Χ50 cm, για να είναι δυνατή η επιθεώρηση και ο καθαρισμός της δεξαμενής όποτε αυτό χρειαστεί. Προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι η είσοδος ανθρώπου στην δεξαμενή είναι μια πολύ επικίνδυνη εργασία η οποία πρέπει να εκτελείται μόνο από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό και πάντα τηρώντας όλους τους κανόνες ασφαλείας.
Η ανθρωποθυρίδα θα πρέπει να διαθέτει κατάλληλο υλικό στεγανοποίησης ώστε να κλείνει στεγανά για να αποφεύγονται αναθυμιάσεις στον χώρο του λεβητοστασίου.
Βάνα εκκένωσης - καθαρισμού
Τοποθετείται στον πυθμένα της δεξαμενής και έχει ελάχιστη διάμετρο 1 1/4 ίντζες. Η βάνα αυτή ασφαλίζεται και ανοίγει σχεδόν κάθε χρόνο, ή όποτε άλλοτε χρειαστεί, για να καθαρίσει η δεξαμενή από το νερό κυρίως, που μπορεί να υπάρχει στον πυθμένα.
Δείκτης στάθμης πετρελαίου
Ο δείκτης στάθμης επιτρέπει να βλέπουμε την στάθμη του πετρελαίου μέσα στην δεξαμενή.Συνήθως τοποθετούμε ένα διαφανές πλαστικό ή γυάλινο σωλήνα (τούμπο ή άλλο) που ξεκινά από την βάση της δεξαμενής μέχρι την κορυφή αυτής. Στην εγκατάσταση του θα πρέπει να προσέξουμε ώστε σε περίπτωση καταστροφής του να μην έχουμε διαρροή πετρελαίου. Έτσι πρέπει να τοποθετήσουμε μία βάνα στην βάση του δείκτη. Η βάνα αυτή θα είναι πάντα κλειστή. Την ανοίγουμε κάθε φορά που θέλουμε να κάνουμε έλεγχο της στάθμης του πετρελαίου. Επίσης υπάρχουν και δείκτες στάθμης που τοποθετούνται στην κορυφή της δεξαμενής. Ένας πλωτήρας δεμένος με σχοινί στην βάση δείχνει σε ποιο ύψος βρίσκεται η δεξαμενή.Ακόμη υπάρχουν και ηλεκτρονικά όργανα που μας ειδοποιούν πότε αδειάζει η δεξαμενή. Όλα τα παραπάνω είναι απλά δείκτες στάθμης και δεν μπορούμε να βασιστούμε σε αυτά για τον καθορισμό της ποσότητας πετρελαίου μέσα στην δεξαμενή.
Σημείο σύνδεσης γείωσης
Για να αποφύγουμε πιθανούς σπινθήρες λόγω στατικού ηλεκτρισμού, οι δεξαμενές πετρελαίου πρέπει να γειώνονται με ξεχωριστή γείωση τόσο οι υπόγειες όσο και αυτές που είναι τοποθετημένες στην επιφάνεια του εδάφους. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να τοποθετηθεί ειδικό σημείο σύνδεσης πάνω στην δεξαμενή.
Μέτρα προστασίας
Το περισσότερο ευαίσθητο μέρος μιας μεταλλικής δεξαμενής πετρελαίου είναι ο πυθμένας.
Έτσι λοιπόν πρέπει:
- Να γίνει πολύ καλή εξωτερική βαφή με ειδικά υλικά κατά της διάβρωσης.
- Να τοποθετείται πάνω σε στηρίγματα από σίδερο ή μπετόν ώστε ο πυθμένας να αερίζεται για να μην κρατάει υγρασία από κάτω και για να μπορεί να ελεγχθεί ή να ξαναβαφεί.
- Να απλώνεται ένα παχύ στρώμα πίσσας πάνω στους δοκούς στήριξης.
- Να συντηρείται η δεξαμενή σε τακτικά χρονικά διαστήματα ή όποτε αυτό θεωρηθεί απαραίτητο.
Θέση δεξαμενής
Σύμφωνα με τον κανονισμό, για λεβητοστάσια ισχύος μέχρι 300kW και δεξαμενές μέχρι 3.000lt, επιτρέπεται η τοποθέτηση της δεξαμενής στον χώρου του λεβητοστασίου.
Για μεγαλύτερες ισχείς, η δεξαμενή θα πρέπει να εγκαθίσταται σε ιδιαίτερο ανεξάρτητο χώρο με δική του ιδιαίτερη είσοδο που να οδηγεί απ' ευθείας σε χώρο έξω από το λεβητοστάσιο. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να είναι κατασκευασμένος από πυράντοχα υλικά και να αποτελεί ανεξάρτητο πυροδιαμέρισμα. Ο χώρος αυτός θα πρέπει επίσης να διαθέτει ιδιαίτερο άνοιγμα εξαερισμού προς τον περιβάλλοντα χώρο.
Σε κάθε περίπτωση, η δεξαμενή θα πρέπει να απέχει περισσότερο από 2m από την καπνοδόχο και τον καπναγωγό του λέβητα.
Απαγορεύεται η τοποθέτηση δεξαμενών:
- κάτω από κλιμακοστάσια,
- κάτω από διαδρόμους και εισόδους κτιρίων
- σε χώρους κατοικίας και εργασίας,
- σε εργαστήρια και γενικά όπου υπάρχει κίνδυνος συνωστισμού ή διέλευσης ατόμων σε περίπτωση πυρκαγιάς.
- στο δώμα των κτιρίων
Επιτρέπεται η τοποθέτηση δεξαμενών θαμένων υπόγεια εντός φρεατίου από σκυρόδεμα τηρώντας τις προδιαγραφές του κανονισμού και σύμφωνα με τις οδηγίες του μηχανολόγου μελετητή.
Πυροπροστασία
Για την ασφαλή λειτουργία του λεβητοστασίου, είναι υποχρεωτική η κατασκευή στεγανολεκάνης γύρω από όλες τις δεξαμενές πετρελαίου. Ο ρόλος της στεγανολεκάνης είναι η συλλογή του πετρελαίου σε περίπτωση αστοχίας της δεξαμενής, ώστε το πετρέλαιο να μην διαρρεύσει σε όλο το κτίριο, αλλά να συγκεντρωθεί μέσα στην στεγανολεκάνη με ασφάλεια.
Η στεγανολεκάνη αυτή κατασκευάζεται από τούβλα, τσιμεντόλιθους ή σκυρόδεμα και επιστρώνεται εσωτερικά με πατητή τσιμεντοκονία ώστε να διασφαλίζεται η στεγανότητα της.
Η στεγανολεκάνη θα πρέπει να έχει χωρητικότητα ίση με την χωρητικότητα της δεξαμενής.
Εκτός της στεγανολεκάνης, στον χώρο του λεβητοστασίου / δεξαμενής θα πρέπει να υπάρχει κατάλληλος πυροσβεστήρας σύμφωνα με την μελέτη πυρασφάλειας.
Υπολογισμός χωρητικότητας δεξαμενής
Η δεξαμενή πετρελαίου θα πρέπει να έχει χωρητικότητα τέτοια ώστε να εξασφαλίζεται επάρκεια σε πετρέλαιο για ένα εύλογο χρονικό διάστημα (20 ~ 40 ημέρες, ανάλογα με το μέγεθος της εγκατάστασης, την επιθυμία του πελάτη και τον διαθέσιμο χώρο)
Από την ισχύ του λέβητα σε kcal/h, μπορούμε να υπολογίσουμε την ωριαία παροχή καυσίμου διαιρώντας με ~10.000 kcal/lt καυσίμου.
Στη συνέχεια υπολογίζουμε την ημερήσια κατανάλωση πετρελαίου σε λίτρα θεωρώντας 6 ώρες λειτουργίας καυστήρα για κάθε 24ωρο λειτουργίας.
Ο όγκος της δεξαμενής θα ισούται με 20~40 x ημερήσια κατανάλωση καυσίμου.
Ετσι, για π.χ. λέβητα 40.000kcal/h, η ωριαία κατανάλωση καυσίμου είναι 40.000/10.000 = 4lt/h
Η ημερήσια κατανάλωση θα είναι περίπου 4lt/h x 6 ώρες/ημέρα = 24lt / ημέρα
και η δεξαμενή μας θα πρέπει να έχει χωρητικότητα από 20x24 = 480lt μέχρι 40x24=960lt, συνεπώς μπορούμε να επιλέξουμε δεξαμενή 500lt όταν το ζητούμενο είναι η οικονομία χώρου, ή 1.000lt όταν το ζητούμενο είναι η μέγιστη αυτονομία και έχουμε διαθέσιμο χώρο στο λεβητοστάσιο.
Γρηγόρης Μοναχός
Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ.